Jak powiedzieć dziecku o śmierci bliskiej osoby?
Jedną z najważniejszych strategii podczas takich rozmów jest dobór momentu i sposobu, w jaki się z nimi komunikujemy z dzieckiem.
Poniżej poznasz kilka aspektów pomocnych w tej kwestii.
Bezpieczne miejsce. Wybierz miejsce, w którym dziecko będzie czuło się na tyle komfortowo, by rozmawiać i zadawać pytania.Słowa. Delikatnie, ale bezpośrednio, używaj słów „martwy” i „umarł” w krótkich wyjaśnieniach.Kluczenie, używanie eufemizmów i niejasnego języka często wywołuje u dzieci strach. Frazy takie jak „Odszedł, poszedł spać, jest z babcią, stracił życie” nie wyjaśniają konkretnie, że ich ukochana osoba umarła.Strach dziecka może na przykład sprawić, że będzie ono szukać swojej utraconej ukochanej osoby lub będzie bać się pójścia spać.
Zaciekaw się. Zanim odpowiesz na jakiekolwiek pytanie, zadaj dziecku pytania otwarte, aby dotrzeć do sedna pytania: „Powiedz mi, co sprawiło, że dziś o tym pomyślałeś?”Szczerość. Dostosuj poziom szczerości do poziomu zrozumienia i rozwoju.Małe dawki. Przygotuj się na dopytki, przerwy, dziecko będą prosić o informacje, gdy będzie ich potrzebować; i że potrzebuje równowagi między komunikacją, a zabawą. Pomocne jest przekazywanie informacji w małych dawkach.Nie jesteś omnibusem. Pamiętaj, nie musisz znać wszystkich odpowiedzi. Ważne jest, aby osoba dorosła stosowała umiejętności słuchania refleksyjnego, a jeśli nie wiesz, możesz powiedzieć: „Nie znam odpowiedzi na to pytanie, ale postaram się ją znaleźć”.Nie wstydź się swoich emocji. Pokazywanie dziecku swoich emocji pomaga normalizować zakres uczuć.Dziel się wspomnieniami lub myślami na głos z dziećmi. „Ciekawe, co ____ teraz myślałby”. „Pamiętam, kiedy ____ zrobił ______. To był dobry dzień”.Jak powiedzieć dziecku o śmierci bliskiej osoby? Pułapki, których należy unikać w komunikacji:
Posiadanie ustalonego planu działania.
- Mówienie wszystkiego.
- Nie pozwalać na ciszę.
- Skupienie się na własnych emocjach i planach.
- Podawanie zbyt wielu szczegółów medycznych.
- Używanie eufemizmów takich jak „poszedł spać” lub „w górze na niebie”.
Ważne: Rozumienie śmierci przez dziecko odpowiada jego wiekowi rozwojowemu. Podstawowe informacje poniżej, mam nadzieję, pomogą Ci zrozumieć, co jest pomocne na każdym etapie świadomości. Jak powiedzieć dziecku o śmierci bliskiej osoby?
Niemowlęta/małe dzieci:
Pojęcie śmierci – nie będzie rozumiało śmierci, ale zareaguje na zmiany w swojej rutynie, które śmierć powoduje
- Reakcja na żal – drażliwość, reagowanie na emocje osób dorosłych i opiekunów
- Objawy niepokoju – regresja, zmiany w nawykach żywieniowych lub snu
- Możliwe interwencje – przywrócenie rutyny, zapewnienie komfortu, dotyku, przytulania niemowlęcia lub małego dziecka
Przedszkolaki (w wieku 3-5 lat)
Koncepcja śmierci – oddaje się myśleniu magicznemu, postrzega śmierć jako coś odwracalnego lub tymczasowego
- Reakcja żałoby – może zadawać pytania o śmierć wielokrotnie, może odtwarzać śmierć poprzez zabawę
- Objawy niepokoju – regresja, moczenie nocne, lęk separacyjny, zaburzenia snu
- Możliwe interwencje – odpowiadaj szczerze na pytania, używaj odpowiedniego języka, aby wyjaśnić śmierć, bierz udział w „zabawach o śmierci” z dziećmi, pomocne będą bajki, audycje, słuchowiska terapeutyczne. Na końcu publikacji podepnę kilka propozycji.
Wiek szkolny (6-9)
Pojęcie śmierci – oddaje się myśleniu magicznemu, kojarzenie śmierci ze starością, personifikacja śmierci (np. jako ducha, straszydła, ponurego żniwiarza)
- Reakcja żałoby – może nastąpić regres emocjonalny lub behawioralny, agresywne zachowanie (szczególnie u chłopców), może wystąpić ciekawość śmierci i jej przyczyn
- Oznaki niepokoju – regresja, koszmary, brutalne gry, próby wcielenia się w rolę osoby, która zmarła
- Możliwe interwencje – daj dziecku możliwość uczestniczenia w zajęciach związanych z tworzeniem wspomnień, dziel się historiami o zmarłych osobach, modeluj odpowiednie reakcje na żałobę, bajki, audycje, słuchowiska terapeutyczne.
Przedpokwitaniowy (9-12)
Pojęcie śmierci – następuję zrozumienie, że śmierć jest ostateczna i że spotka każdego, łącznie z nim samym, postrzeganie śmierci jako kary
- Reakcja żałoby – ostateczność śmierci wywołuje niepokój, strach przed śmiercią innych osób, które się kocha, chęć poznania szczegółów dotyczących tego, jak doszło do śmierci
- Objawy niepokoju – regres, problemy w szkole, wycofanie się z kontaktów z przyjaciółmi, ekstremalna utrata lub przyrost masy ciała, myśli samobójcze
- Możliwe interwencje – zaoferuj konstruktywne alternatywy „odreagowania”, takie jak sport lub ćwiczenia, podaj jak najwięcej faktycznych informacji dotyczących śmierci, bajki, audycje, słuchowiska terapeutyczne.
Młodzież (od 12 lat)
Pojęcie śmierci – poznanie śmierci, zmaganie się z duchowymi przekonaniami dotyczącymi śmierci, poszukiwanie sensu śmierci, zrozumienie możliwości własnej śmierci
- Reakcja żalu – może wyrażać się w formie akcji, może wyrażać sprzeciw, bunt, że „życie nie jest sprawiedliwe”, może preferować omawianie uczuć ze znajomymi,
- Oznaki niepokoju – intensywny gniew lub poczucie winy, słabe wyniki w nauce, długotrwałe wycofanie się z kontaktów z przyjaciółmi, sprzeciw/bunt
- Możliwe interwencje – szczere i empatyczne dzielenie się własnymi doświadczeniami związanymi ze stratą, eksplorowanie z nimi przekonań religijnych/duchowych, terapia, coaching
Nie jest nam dorosłym łatwo, bo i my nie jesteśmy nauczeni i oswojeni z tematyką śmierci. Dlatego warto równolegle przygotować siebie.
Pamiętaj! Reguła samolotu, by uratować innych, najpierw załóż maskę tlenową sobie. Gdy uznasz, że mogę Ci pomóc zapraszam 
Rekomendowane materiały o przemijaniu i śmierci, dla dzieci:
Książki
Webinar Natuli. pl : Śmierć oczami dziecka: jak rozmawiać z dziećmi o śmierci i wspierać w procesie żałoby?
Przykład bajki terapeutycznej: „MOC, KTÓRA TKWI W PAMIĘCI”. Na smutek po stracie
Pamiętaj! Zapoznaj się wstępnie z każdym materiałem, zanim podzielisz się nim z dzieckiem. Słuchaj swojej intuicji, bo znasz swoje dziecko najlepiej.Serdeczności
*Materiał przygotowany na podstawie treści opublikowanych na portalu Szpitala Dziecięcego w Filadelfii: https://www.chop.edu/
Wspierając Cię w organizacji świeckiego pogrzebu i żałobie, pomagam odtworzyć ciepłą opowieść o osobie zmarłej, rozmawiamy o ulubionej muzyce, hobby, dobrych wspomnieniach, drobiazgach, które staną się w ten dzień najważniejsze.
Pogrzeb świecki to refleksja o śmierci ale i życiu. To ostatni rozdział pewnej historii. Warto o tym rozmawiać. Zapraszam do kontaktu- Agata Baryła
- Mail: biuro@pogrzeb-swiecki.pl
- Telefon: +48 451 688 008
Sesje, które prowadzę to także rozmowy z osobami pogrążonymi w żałobie.
Wiele z nich, opisując śmierć bliskiej osoby mówi o zagubieniu, pustce. Nagle muszą wiedzieć jak wszystko zorganizować, czym się najpierw zająć. Nie tak miało być, ukochana osoba, którą stracili chciałaby inaczej ale nie mieli do tego zupełnie głowy. Targa nimi poczucie winy, że być może za mało się postarali. Jeśli potrzebujesz wsparcia w tym trudnym okresie, zapraszam Cię na coaching żałoby.
